In de oude kern van het dorp Helvoirt ligt basisschool Dr. Landman. Onder de hoge bomen rond het gebouw spelen kinderen in de schaduw. In de school klinken vrolijke geluiden uit het kleuterlokaal. Aan tafel zitten Anouk, Floor, Maikel en Marieke om te vertellen over de workshop handelingsgericht werken.
Anouk Borneman – Haacke is een bekend gezicht voor het team van basisschool Dr. Landman. Ze werkt als orthopedagoog bij samenwerkingsverband PO de Meierij en bezoekt de school regelmatig. “Als vaste contactpersoon voor de school ben ik hier zeker één keer in de maand. Voor algemene vragen of voor consultatie en advies over een specifieke leerling. Ik kan meedenken over een goede aanpak en mijn expertise delen, maar bijvoorbeeld ook een leerling observeren.”
In het najaar van 2022 gaven Anouk en haar collega’s de workshop handelingsgericht werken aan het team. Marieke Schoenmakers werkt als zorg- en kwaliteitscoördinator in dat team en was betrokken bij de voorbereidingen. “Door de workshop hebben alle leerkrachten Anouk en haar collega’s gezien. Ze weten wie de gezichten achter het samenwerkingsverband zijn en wie kan helpen als ze een vraag hebben. Dat is fijn, vooral voor leerkrachten die zelf niet eerder met het samenwerkingsverband in contact kwamen.”
Basisondersteuning en handelen van de leerkracht versterken
De orthopedagogen van ondersteuningseenheid Zuid ontwikkelden de workshop zo’n twee jaar geleden. Anouk legt uit hoe het idee voor de workshop ontstond. “Als scholen bij ons een aanvraag doen, vragen wij altijd of ze handelingsgericht hebben gewerkt op niveau 1, 2 en 3. We merkten dat die vraag voor veel leerkrachten lastig was. Ze vroegen zich af wat we precies bedoelden, wat we van hen verwachten en hoe dat er in de praktijk uitzag. In de workshop leggen we de basis van handelingsgericht werken uit en vertellen we wat de principes zijn. Daarna gaan we praktisch aan de slag. Leerkrachten brengen de groep in beeld en stellen zichzelf vragen als: welke leerlingen zitten er bij mij in de klas en wat betekent dat voor mijn aanpak en aanbod? Ons doel is het versterken van de basisondersteuning van de school en het handelen van de leerkracht.”
Maikel de la Cousine is directeur van basisschool Dr. Landman en vertelt wat de workshop tot zo’n succes maakte. “We waren al bezig met de algemene ontwikkeling van de school en er was een sterke vraag vanuit het team. Dat zorgde voor de juiste wisselwerking tijdens de workshop. De leerkrachten stelden veel vragen en dat maakte het krachtig. Ons team weet nu wat de niveaus van handelingsgericht werken zijn, wat in onze basisondersteuning hoort en waarvoor ze het samenwerkingsverband kunnen inschakelen. Dit zorgt ervoor dat we steeds meer dezelfde taal gaan spreken en elkaar makkelijker weten te vinden. Doordat leerkrachten precies kunnen aangeven wat ze al hebben gedaan en waarom ze vastlopen of handelingsverlegen zijn, zijn de vragen aan het samenwerkingsverband heel doelgericht.”
Minder werkdruk door nieuw weekrooster
Marieke vertelt dat door de workshop niet alleen de basiskennis over handelingsgericht werken werd opgefrist. “De workshop bracht ook het teamgesprek weer op gang. We stelden onszelf vragen als: Hoe zien wij dat met elkaar? Hoe zien we dat terug in onze groepsbespreking of in de zorgroute bij ons op school?”
Floor van der Veer werkt ook als zorg- en kwaliteitscoördinator en vertelt dat dat voor de leerkrachten een belangrijk inzicht opleverde. “De opbrengst is dat we hebben gekeken naar het weekrooster van de leerkrachten. We draaien nu een pilot met een nieuw rooster. Leerkrachten hebben vaak een praktische instelling. Ze doen veel voor leerlingen, maar leggen dat niet altijd op de juiste manier vast. Terwijl het juist zo belangrijk is om vast te leggen wat werkt voor een leerling, zodat de leerkracht volgend jaar het ergens terug kan vinden en ermee verder kan. Deze aanpak dwingt leerkrachten om belangrijke dingen vast te leggen. Uiteindelijk profiteren leerlingen daarvan. Volgend schooljaar starten we in elke groep met het weekrooster en gaan we het verder ontwikkelen.”
Maikel benoemt dat niet alleen leerlingen van deze aanpak profiteren. “Leerkrachten ervaren de meeste werkdruk als ze het gevoel hebben dat ze niet kunnen voorzien in de behoefte van een leerling. Doordat ze met dit weekrooster de indeling van de week beter kunnen organiseren, vermindert dat gevoel. De leerkracht weet dat er in het weekrooster tijd is om elke leerling aandacht te geven en dat geeft rust.”
Leerlingen profiteren van doorgaande lijn
Floor knikt bevestigend. “Een leerling heeft baat bij een relaxte leerkracht die goed is voorbereid en fijn voor de groep staat. Kinderen zijn zo gevoelig voor sfeer. Ze voelen het direct als je met het verkeerde been uit bed bent gestapt. Wat ik daarnaast erg fijn vind, is dat collega’s echt openstaan voor feedback. Dat merk je in de gesprekscyclus die wij als zorg- en kwaliteitscoördinatoren hebben. We bespreken vier keer per jaar de groep en de individuele leerlingen met de leerkracht. Dat doen we nu ook allemaal op dezelfde manier en dat is heel fijn voor de doorgaande lijn.”
Marieke vult de woorden van Floor aan. “Door die doorgaande lijn en het nieuwe weekrooster ervaren leerlingen meer structuur. Elke leerling komt aan bod in onderwijsbehoefte en wij merken dat we van de leerkrachten alleen vragen krijgen als ze van alles hebben geprobeerd en het echt even niet meer weten.”
Anouk heeft een tijdje geluisterd en komt met een duidelijke conclusie. “De samenwerking binnen jullie school en met het samenwerkingsverband is prettig. De lijnen zijn kort en we kunnen alles met elkaar bespreken. Jullie gaan verder met jullie ontwikkelingen en wij blijven jullie school bezoeken, observaties doen en gaan in gesprek met leerkrachten als dat nodig is. Op die manier komen we heel ver met elkaar.”
Handelingsgericht werken
Bij samenwerkingsverband PO de Meierij hebben we met elkaar afgesproken dat we handelingsgericht werken. Het vormt het fundament van de basisondersteuning.
Handelingsgericht werken is een doelgerichte, systematische, cyclische en transparante manier van werken waarbij leerkrachten het onderwijs afstemmen op de onderwijsbehoeften en de omgeving van de leerling. Denk hierbij aan vragen als: Wat heeft deze leerling in deze situatie nodig om een bepaald doel te bereiken? Welke aanpak is daarvoor het beste? In samenwerking met de ouders, de leerling en eventueel professionals probeert de leerkracht zo veel mogelijk aan te sluiten de kennis, vaardigheden, mogelijkheden en talenten van de leerling. Zo krijgt elk kind het onderwijs dat bij hem past.
Vier niveaus van handelingsgericht werken
De vier niveaus van handelingsgericht werken zijn:
- leerlingbegeleiding binnen de groep
- planmatig handelen binnen de groep
- specialistische begeleiding
- ondersteuning binnen de groep
Doorontwikkelen van basis- en extra ondersteuning op kind-, ouder- en schoolniveau om te komen tot inclusief onderwijs (thema 1)
In het nieuwe ondersteuningsplan van Samenwerkingsverband PO de Meierij staan vier thema’s centraal. Het ‘doorontwikkelen van basis- en extra ondersteuning op kind-, ouder- en schoolniveau om te komen tot inclusief onderwijs’ is één van de thema’s.
We zetten steeds vaker in op ondersteuning binnen de groep, van leerkracht en team, om zo de basis- en extra ondersteuning te verstevigen. Daarbij dragen we gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor kinderen binnen een wijk of dorp. Transparantie, flexibiliteit, vertrouwen én het betrekken van ouders zijn hiervoor randvoorwaarden.
In bovenstaand interview vertellen Anouk Borneman – Haacke, Floor van der Veer, Maikel de la Cousine en Marieke Schoenmakers over dit thema. De andere praktijkvoorbeelden vind je op deze pagina. Wil je geen verhaal missen? Volg ons dan via LinkedIn.
Tekst: Marleen Ceelen in opdracht van Zuiver C
