De sfeer is direct ontspannen als we om tafel zitten. Met Nienke, Adri en Frank heb ik een gesprek over Transactionele Analyse (TA). Voor Adri is dit onderwerp gesneden koek. Hij schrijft er regelmatig over en geeft trainingen. Nienke en Frank volgden zo’n training. Dat we tijdens het gesprek regelmatig op allerlei interessante zijsporen belanden, laat zien hoe boeiend zij het vinden. Ze zien duidelijk de toegevoegde waarde voor hun werk.
Frank Willems is ondersteuningsmanager Midden bij samenwerkingsverband PO de Meierij en zet zich samen met zijn team in voor een inclusieve mindset op scholen. “Ons doel is elke dag beter worden. We maken als samenwerkingsverband een kanteling. Wat blijft, is dat we van toegevoegde waarde zijn voor scholen. Vragen die wij krijgen zijn bijna altijd geformuleerd op het niveau van het kind. Voorheen werkten wij ook vooral op kindniveau en keken we naar de onderwijsondersteuningsbehoefte van het kind. Dat verandert. Meer en meer richten wij ons op dat wat de leerkracht nodig heeft.”
Soepeler traject
Nienke Beerens werkt als orthopedagoog in het team van Frank en ziet de kanteling die ze doormaken terug in de dagelijkse praktijk. “Op scholen en in de manier waarop ik samenwerk met scholen verloopt de kanteling organisch. Ik vind dat het de samenwerking gelijkwaardiger maakt. Ik ga nu eerst in gesprek met de leerkracht als ik een casus krijg toegewezen. Zo ontstaat er meer ruimte voor de leerkracht en gaan we sámen het proces in. Voorheen ging ik het kind direct observeren in de klas om vervolgens te vertellen hoe de leerkracht het aan moest pakken. Doordat we nu eerst stilstaan bij hoe we er allebei bij zitten en wederzijdse verwachtingen uitspreken, kunnen we afspraken maken die helder zijn. Wat wordt er van mij verwacht en wat wordt er van de leerkracht verwacht? Ik kijk bewust hoe ik vanuit Transactionele Analyse ervoor zorg dat de leerkracht OK is en in zijn of haar kracht komt te staan.”
Wat is Transactionele Analyse (TA)?
Transactionele Analyse is een praktisch toepasbare theorie over gedrag, communicatie en verandering. De modellen en begrippen zijn bruikbaar als je jezelf beter wilt begrijpen, effectiever wilt omgaan en communiceren met anderen en als je meer autonome keuzes wilt maken in je werk en privéleven.
Adri, die als creatieve onderwijs all-rounder ruim 20 jaar ervaring heeft in verschillende functies in het onderwijs, beaamt dat een belangrijk uitgangspunt binnen TA is dat iedereen OK is. Ik ben OK, jij bent OK. “Vanuit TA zouden we inderdaad zeggen dat je nooit zomaar aan de slag moet gaan. Je gaat eerst het gesprek aan waarin je bouwt aan een gelijkwaardige relatie. Die is nodig om later af te spreken waar je aan gaat werken met elkaar. Je zou kunnen zeggen dat inclusiviteit zit ingebakken in de uitgangspunten van TA. Iedereen is OK. En iedereen mag en kan meedoen.”
Elke dag beter
Waar zijn collega’s eerder vooral de rol van begeleider hadden, werken ze nu steeds vaker als coach. Een rol waarvoor ze andere vaardigheden nodig hebben. Frank vertelt dat dat vraagt om professionalisering van het team orthopedagogen en schoolondersteuners. Hij ging in gesprek met Adri. “Mijn collega in regio Zuid heeft eerder met het team bij Adri de training TA gevolgd en was enthousiast. Adri en ik kwamen al snel tot de conclusie dat de training die hij met zijn collega Henk geeft ook voor ons team interessant zou zijn. Deze training helpt ons om elke dag beter te worden.”
Sturen op autonomie
In het werkveld ziet Nienke dat het vooral belangrijk is op welke manier een school naar het kind kijkt. Is het concept van de school leidend of de onderwijsbehoefte van het kind? En hoe oplossingsgericht kan en wil een school zijn? “Ik kom niet meer met mijn koffertje met antwoorden, zeg ik wel eens gekscherend. We bekijken samen hoe we het gaan aanpakken want er is vooraf helemaal geen antwoord. Het moet bij jou passen, bij het kind en in jouw klas.”
Adri prijst deze aanpak van het samenwerkingsverband. “Jullie laten op deze manier heel goed zien dat soms juist de leerkracht iets aan zichzelf of zijn gedrag moet veranderen, zodat het kind ook de mogelijkheid krijgt om ander gedrag te laten zien. Dan stuur je op autonomie, hoe paradoxaal die uitspraak ook klinkt.”
Een prachtig voorbeeld van Nienke laat zien hoe die aanpak er in de praktijk uitziet. “We kregen een hulpvraag van een leerkracht die lesgeeft aan groep 3. Ze had een kind met een laag iq in de klas en gaf bij ons aan dat ze twijfelde of dit kind op haar plek was in haar klas. Wij hebben de ervaring dat deze kinderen juist goed functioneren op een reguliere basisschool. We snapten in eerste instantie dus niet waarom het met dit kind bij deze leerkracht niet lukte. We zijn met de leerkracht in gesprek gegaan en toen kwamen we erachter dat deze leerkracht enorm perfectionistisch is. Het is een sterke leerkracht die zich tekort voelde schieten voor dit kind. In gesprekken met haar hebben we stilgestaan bij hoe zij met dit kind kan omgaan. Hoe ze haar verwachtingen kan bijstellen. De leerkracht benaderde het kind uiteindelijk op een andere manier. Dat hielp het kind vooruit. En uiteindelijk de ouders ook, want zij wilden niets liever dan dat hun kind het fijn heeft op school.”
Stof tot nadenken
De manier waarop TA breed is geïntroduceerd door Adri en Henk, zien Frank en Nienke als grootste kracht. Frank: “Ik heb gemerkt dat de training professioneel heel veel voordelen heeft. We kunnen dit voor alle scholen in het werkveld en voor ontzettend veel casussen inzetten.” Nienke herkent dit. “Klopt, het is echt heel breed inzetbaar. Doordat het voor zoveel vraagstukken passend is, beklijft het. Met TA kunnen en willen we écht verder.” Aan het einde van ons gesprek belanden Adri en Nienke nog één keer op een interessant zijspoor. Het zet Nienke aan het denken. “Dit vind ik een interessant vraagstuk, daar moet ik over nadenken!”
Professionalisering van professionals om te komen tot inclusief onderwijs (thema 3)
In het nieuwe ondersteuningsplan van Samenwerkingsverband PO de Meierij staan vier thema’s centraal. Professionaliseren van professionals om te komen tot inclusief onderwijs’ is één van de thema’s.
De kern van dit thema: investeren in formeel en informeel leren en in een collectief professionaliseringsaanbod is een wisselwerking tussen de professionals in en rondom de scholen en van het samenwerkingsverband. We sluiten hierbij aan bij thema’s en onderwerpen uit de praktijk. Zo werken we aan het versterken van vaardigheden en het werken vanuit een inclusieve mindset.
In bovenstaand interview vertellen Nienke Beerens, Adri van den Brand en Frank Willems meer over dit thema. De komende tijd delen we meer verhalen uit de praktijk. Volg ons via LinkedIn om op de hoogte te blijven!
