De laatste meters naar kinderzorgboerderij Ons Buiten gaan over een zandpad. De rust en ruimte vallen direct op. Buiten genieten de dieren in de winterzon en zie je de eerste knoppen aan de bomen. Binnen zitten Els, Monique en Pieter-Jan aan tafel. Drie professionals die vol passie meer vertellen over de samenwerking tussen de kinderzorgboerderij in Haaren en Zuiderbos in Vught.
Monique Rijkers startte ruim twee jaar geleden kinderzorgboerderij Ons Buiten. “Ik heb altijd de droom gehad om mijn werk van binnen naar buiten te verplaatsen.” Sinds de start is veel veranderd. “Ik begon met een grasveld en gaf onderwijs en zorg aan drie kinderen. Nu komen er wekelijks ruim veertig kinderen, bestaat ons team uit tien mensen en is dit het terrein.” Bij die laatste woorden wijst Monique naar buiten, naar een goedgevuld grasveld met dieren, een boomgaard, zitplekken, speeltoestellen en een sportveld. Nieuw is de samenwerking met Zuiderbos: een gespecialiseerde school voor kinderen en jongeren van vier tot en met achttien jaar, die te maken hebben met psychiatrische problematiek of een vermoeden daarvan.
1 plus 1 is 3
Het experiment onderwijszorgarrangementen biedt Zuiderbos sinds kort de mogelijkheid vier- tot twaalfjarige leerlingen op de kinderzorgboerderij onderwijs en zorg aan te bieden. Els van Rosmalen is directeur van de school. “Ik vind het een morele plicht om álle kinderen onderwijs te bieden. We hebben bij ons op school een hele kleine groep leerlingen voor wie het onderwijs zoals wij dat op onze school aanbieden niet voldoet aan de vraag die die kinderen hebben. Wij zouden hen graag onderwijs bieden buiten de muren van de school, dus op een andere locatie. Met dit experiment krijgen we die mogelijkheid. We hebben contact gezocht met het samenwerkingsverband en de gemeente en toen ging alles in een sneltreinvaart.”
Pieter-Jan van Hoof is ondersteuningsmanager Zuid bij samenwerkingsverband PO de Meierij en zet zich in voor een inclusieve mindset op scholen. “Ik ben altijd met inclusiviteit bezig geweest. Ik vind dat wij als volwassenen ervoor moeten zorgen dat alle kinderen erbij kunnen horen. We moeten oplossingen bieden voor kinderen voor wie het schoolsysteem knelt, zodat zij weer een kans krijgen.” Pieter-Jan vertelt dat het samenwerkingsverband al contact had met Monique en dat op die manier de samenwerking snel ontstond. “Monique heeft een onderwijsachtergrond en dat maakt een groot verschil. Als de focus op zorg ligt en onderwijs niet in beeld is, kun je de verbinding tussen onderwijs en zorg lastig maken. En dan is een terugkeer naar school heel moeilijk.”
Samenwerken met een missie
En juist die terugkeer naar school is altijd het doel, vertelt Els. “Thuiszitten is voor kinderen nooit de oplossing. Alle kinderen in Nederland hebben het recht op onderwijs en ontwikkeling.” Ze verwijst naar het initiatiefwetsvoorstel leerrecht. Een wet die ervoor moet gaan zorgen dat in de toekomst ieder kind kan leren, zich kan ontwikkelen en kansen krijgt. Dat ieder kind onderwijs krijgt dat bij hem of haar past. “We hebben met deze experimenteerregeling echt een missie. Wij gaan ontdekken welke wettelijke aanpassingen nodig zijn om ook deze groep kinderen goed te bedienen.” Monique knikt bevestigend. “Ik heb er alle vertrouwen in en zin om aan de slag te gaan.”
Pieter-Jan benoemt nog een voordeel van de samenwerking. “Alle partners, gemeenten, onderwijs en zorg, hebben hun handtekening gezet en aangegeven: wij gaan dit doen met elkaar. Dat is het mooie van deze regeling.” Els vertelt dat medewerkers van Zuiderbos ook echt naar de kinderzorgboerderij gaan en andersom. “Dit is een complexe groep leerlingen dus het is belangrijk dat we elkaar makkelijk kunnen vinden. Op die manier kunnen we samen een methodiek ontwikkelen die ons gaat helpen om ijkpunten neer te zetten, bij te sturen en te evalueren.” Monique vult haar aan. “Het zou heel mooi zijn als we iets kunnen ontwikkelen wat we vervolgens breder kunnen delen met andere onderwijsplekken en zorgorganisaties.”
Groeien en de eigen ‘ik’ ontdekken
Pieter-Jan vertelt verder. “Op het moment dat een kind vastloopt op school of thuiszit, is de drempel om terug te keren in het onderwijs erg hoog.” Els beaamt dit en vult Pieter-Jan aan. “Bij kinderen ga je altijd op zoek naar de zone van naaste ontwikkeling. Voor deze kinderen moet je dat met hele kleine stapjes doen. Het feit dat Monique hier onderwijs en zorg op dezelfde locatie biedt, maakt dat je makkelijk kunt schakelen. Heeft een kind een dag waarop onderwijs niet lukt, dan kun je naar buiten en op een andere manier aan de ontwikkeling werken. Dat is ideaal. Waar het om gaat, is dat de omgeving aansluit bij de vraag die het kind heeft.”
Pieter-Jan knikt bevestigend. “We kunnen hier een alternatief bieden en aan de basis werken. Kinderen hebben een basis nodig zodat ze letterlijk ergens op kunnen bouwen. Alleen dan kunnen kinderen weer ontwikkelen en groeien. En daarbij is een goede relatie essentieel.” Monique vertelt dat ze inderdaad bij ieder kind starten door terug te gaan naar de basis. “Het is belangrijk dat een kind zijn eigen ‘ik’ kan ontdekken. We werken heel intensief met een kind en werken op die manier aan de relatie. We bouwen aan het vertrouwen en als dat er is, kunnen we met elkaar werken aan de terugkeer naar onderwijs. Dat vind ik heel mooi aan dit werk.”
Els, Monique en Pieter-Jan kijken uit naar de samenwerking. Els vertelt dat ze trots is op hoe die samenwerking tot nu verliep. “Ik ben trots op de snelheid waarmee we dit voor elkaar hebben gekregen. Ook de gemeenten heeft snel met ons meegedacht. Het is ons gelukt om telkens vanuit de inhoud te denken en onszelf de vraag te stellen: wat hebben deze kinderen nodig.” Pieter-Jan knikt en sluit af met treffende woorden. “Daarbij sluiten we niks uit en we sluiten niemand uit.”
Experiment onderwijszorgarrangementen
Het experiment onderwijszorgarrangementen (oza) ging 1 januari 2023 van start op initiatief van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het experiment heeft als doel dat alle kinderen naar school kunnen gaan. Ook kinderen die extra zorg nodig hebben. Om dit doel te bereiken, biedt het experiment ruimte om af te wijken van wetgeving op het gebied van: bekostiging, onderwijstijd, onderwijsinhoud en onderwijslocatie. Op deze manier ontstaat ruimte om meer maatwerk te bieden aan kinderen met complexe ondersteuningsbehoefte op het gebied van onderwijs en zorg.
Initiatiefwetsvoorstel Leerrecht
Op de website van de Tweede Kamer lees je meer over het voorstel van wet van het lid Van Meenen tot wijziging van de Leerplichtwet 1969, de Leerplichtwet BES, de Wet op het primair onderwijs, de Wet primair onderwijs BES, de Wet op de expertisecentra en de Wet voortgezet onderwijs 2020 en enkele andere wetten in verband met de verankering van het leerrecht.
Specialistische voorzieningen/netwerken om te komen tot inclusief onderwijs (thema 2)
In het samenwerkingsverband PO de Meierij staan vier thema’s centraal. ‘Specialistische voorzieningen/ netwerken om te komen tot inclusief onderwijs’ is één van de thema’s.
We verbinden regulier en speciaal onderwijs door intensievere samenwerking en het uitwisselen van expertise. Hierin zijn verschillende vormen mogelijk, die we samen ontdekken. Kinderen kunnen, ongeacht hun ondersteuningsbehoefte, in hun eigen dorp of wijk naar school.
In bovenstaand interview vertellen Els van Rosmalen, Monique Rijkers en Pieter-Jan van Hoof over dit thema. De andere praktijkvoorbeelden vind je op deze pagina. Wil je geen verhaal missen? Volg ons dan via LinkedIn.
Tekst: Marleen Ceelen in opdracht van Zuiver C
